Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van risico's op te vangen, zonder dat het beleid of de uitvoering daarvan in gevaar komt. Het weerstandsvermogen is de verhouding (ratio) tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een weerstandsfactor waarbij een bandbreedte wordt gehanteerd tussen de 1 en 1,4. De factor wordt berekend door de beschikbare weerstandscapaciteit te delen door de gewenste weerstandscapaciteit bij een zekerheidspercentage van 90%. Onderstaande tabel laat zien dat de gemeente bij de opmaak van het jaarverslag 2018 op een factor van 1,4 uitkomt. Een doorkijk naar Turap-1 2019 op basis van de reeds voorziene effecten op de algemene reserve (bijvoorbeeld de onttrekking van € 10,4 miljoen ter dekking tekort sociaal domein in 2019 conform raadsbrief van 11 december) geeft het inzicht dat de gemeente in 2019 over onvoldoende weerstandsvermogen beschikt. De weerstandsfactor komt dan namelijk uit op 0,9. In de Perspectiefnota en de MJPB 2020-2023 zullen op basis van de meerjarige ontwikkeling van het weerstandsvermogen voorstellen worden gedaan voor het op peil brengen hiervan.
Benodigd versus beschikbare weerstandscapaciteit | JV 2018 | Doorwerking 2019 | ||
---|---|---|---|---|
90% | 90% | |||
Bedragen x € 1.000 | ||||
Benodigde weerstandscapaciteit | 33.713 | 33.713 | ||
Beschikbare weerstandscapaciteit | 48.606 | 31.742 | ||
Benodigd versus beschikbare weerstandscapaciteit | 14.893 | -1.971 | ||
Verschil (> factor 1,4) | 1.408 | -15.456 | ||
Weerstandsfactor | 1,4 | 0,9 | *) | |
*) de stand bij Turap-1 2019 geeft de huidige weerstandsfactor aan. |
Risicoprofiel
Het risicoprofiel in dit jaarverslag omvat 84 risico's. Er zijn 54 financiële risico's die in aanmerking komen voor het reserveren van weerstandsvermogen. Zeventien risico's hebben een risicoscore van 15 of hoger en/of een invloedpercentage van minimaal 2%.
Belangrijk aandachtspunt bij het risicoprofiel is dat dit zo goed mogelijk per risico wordt ingeschat. Vervolgens wordt door middel van statische berekeningen nagegaan welke mogelijke financiële gevolgen het risicoprofiel voor onze gemeente in totaliteit kan hebben. Dit blijft een belangrijk hulpmiddel, maar zoals eerder al bij de toelichting op de uitkomsten van het onderzoek naar de spelregels weerstandvermogen is aangegeven, hebben dergelijke berekeningen ook beperkingen. Het is geen exacte wetenschap zo is in het verleden gebleken.
Bovendien is een belangrijke kanttekening bij de risico’s die nu geïnventariseerd zijn, dat de inschatting van de risico’s niet plaatsvindt in een statische, als het ware bevroren situatie. De actualiteit leidt weer tot nieuwe- en of gewijzigde risico’s. Om die reden wordt de vinger steeds aan de pols gehouden en wordt de raad zowel bij de MJPB als bij het Jaarverslag geïnformeerd over de ontwikkelingen in het gemeentelijk risicoprofiel.
In het risicoprofiel zijn 30 risico's zonder geldgevolg (risicoscore 0) opgenomen. Bij deze risico's, trends en ontwikkelingen is nog niet duidelijk of en in welke mate ze zich zouden kunnen voordoen, of bij deze risico's is de netto risicoscore na beheersmaatregel 0.
In onderstaande risicokaart zijn de risico's weergegeven. Hoe donkerder blauw de kleur, hoe hoger de prioriteit voor de aanpak van het risico.
Hieronder worden de belangrijkste 17 risico's gepresenteerd en toegelicht. Er wordt een onderverdeling gemaakt naar:
- externe risico's;
- risico's fysieke pijler;
- risico's pijler economie en werk;
- overige gemeentelijke risico's;
- risico's grondbedrijf;
- risico's sociale pijler.
Risicogebeurtenis | Kans | Geld | Geld (Max) | Risico score | Invloed (%) | Gewijzigd t.o.v. Turap-2 2018 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Externe risico's | |||||||
Verdeelmodel Beschermd Wonen/ Maatschappelijke Opvang/ Begeleiding/ Jeugd | |||||||
Er vindt een herziening van de verdeelmodellen sociaal domein plaats. Dit heeft effect voor de verdeling van de gelden over gemeenten op deze domeinen. Voor Beschermd wonen heeft dit het grootste effect omdat de verdeling nog op historische gronden plaatsvindt, gericht op de omvang en spreiding van het aanbod zoals onder de AWBZ is ontstaan, verdeeld over centrumgemeenten. Om de transformatie van de zorg te ondersteunen zullen de middelen niet langer aan de centrumgemeenten, maar aan alle gemeenten op basis van een objectief verdeelmodel verdeeld gaan worden. Het financieel effect van de nieuwe modellen kan nog niet worden vastgesteld. Naar verwachting wordt het verdeelmodel in 2021 ingevoerd. Dit bedrag is een voorlopige inschatting die bijgesteld zal en kan worden op het moment dat hierover meer informatie bekend is. | |||||||
3 | 5 | € 10.000.000 | 15 | 15,0% | Gewijzigd (+) | ||
Labeling vrije ruimte accres | |||||||
Als nadere uitwerking van het Regeerakkoord is het Interbestuurlijk Programma (IBP) verschenen. Daarin zijn doelen en resultaten opgenomen die het Rijk in samenwerking met lokale overheden wil realiseren. Het risico bestaat dat de vrije ruimte (het accres gemeentefonds) van gemeenten hier grotendeels voor moet worden ingezet. Dit kan leiden tot knelpunten als de gemeente dit accres ook voor andere doeleinden wil inzetten. | |||||||
2 | 5 | € 5.000.000 | 10 | 3,6% | Ongewijzigd | ||
Risico's fysieke pijler | |||||||
Conflicterende functies Nieuwe Haven | |||||||
In september 2018 heeft het college, op basis van nieuwe onderzoeksrapporten over de veiligheid in de Nieuwe Haven, geconcludeerd dat de conflicterende gebruiksvormen (industrie, recreatie en wonen) daar een veiligheidsrisico vormen. Er is besloten een aantal korte termijn maatregelen te nemen. Voor de lange termijn wordt een visie opgesteld, waarin verschillende gebruiksscenario's voor de Nieuwe Haven, tegen elkaar zullen worden afgewogen. | |||||||
3 | 5 | € 2.500.000 | 15 | 3,0% | Nieuw | ||
Kosten bouwtaken ODRA | |||||||
De kosten voor vergunningverlening zijn in de jaarrekening 2018 hoger uitgevallen dan begroot. Oorzaak is een hoger aantal vergunningaanvragen voor met name kleinere bouwvergunningen en bijbehorend bouwtoezicht. Het risico bestaat dat ook in 2019 en verder de begrote kosten onvoldoende zijn om het toegenomen volume aan aanvragen op te vangen. | |||||||
5 | 4 | € 850.000 | 20 | 2,5% | Gewijzigd (+) | ||
Gronddepot Oude Veerweg | |||||||
Mogelijk kan de gemeente Arnhem niet voldoen aan een resterende afnameplicht van 80.000 m3 grond uit het gronddepot aan de Oude Veerweg. Gemeente is met de grondbank de verplichting aangegaan 100.000 m3 grond af te nemen voor project Westervoortsedijk Dijktrace. Uiteindelijk is 20.000 m3 binnen het project toegepast. De bestemming van gronddepot vervalt eind 2018 en bebouwing zal plaatsvinden. Afhankelijk van het kunnen vinden van geschikte toepassingsmogelijkheden voor de grond zal er sprake zijn van kosten van afvoer. | |||||||
4 | 4 | € 600.000 | 16 | 1,0% | Ongewijzigd |
Risico's pijler economie en werk | |||||||
Organisatieontwikkeling Werk & Inkomen | |||||||
De afgelopen jaren is de volledige uitvoeringsketen voor participatie getransformeerd: het Centrum Activerend Werk, de ontwikkeling van Scalabor, het regionaal Werkgeversservicepunt en de ontwikkeling in de wijken, met de Teams Leefomgeving en de sociale wijkteams. De uitvoeringsorganisatie staat nog voor een enorme slag, deze is absoluut noodzakelijk om (I) als volwaardige toekomstbestendige partner te functioneren in de keten en (II) de ambities te kunnen realiseren. Slag die gemaakt moet worden: | |||||||
3 | 5 | € 7.500.000 | 15 | 8,9% | Nieuw | ||
BUIG Bijstellingen budget rijk | |||||||
Mutaties van het macrobudget hebben grote effecten op de prognose/realisatie van BUIG. In 2018 zat tussen het voorlopig budget en het definitieve budget ruim 5% (positief) verschil. De geprognosticeerde afwijking ten opzichte van de begroting is hierdoor met ongeveer 1,4 miljoen bijgesteld. | |||||||
5 | 5 | € 2.500.000 | 25 | 7,2% | Nieuw | ||
Scalabor Afwaarderingsrisico | |||||||
Het risico bestaat dat de gemeente de deelneming Scalabor als gevolg van een toekomstig negatief resultaat zal moeten afwaarderen. Mogelijke oorzaken: | |||||||
3 | 5 | € 3.500.000 | 15 | 4,2% | Ongewijzigd | ||
Presikhaaf Bedrijven/MGR belastingplichtig voor VPB | |||||||
Het risico bestaat dat Presikhaaf Bedrijven/MGR belastingplichtig zal zijn voor de VPB. Het risico's is klein, maar de omvang van het risicobedrag is groot, € 5 miljoen per jaar. Het aandeel van de gemeente Arnhem daarin is opgenomen als risicobedrag. Nagegaan wordt welke maatregelen mogelijk zijn om te voorkomen dat het risico zich voordoet. | |||||||
2 | 5 | € 2.640.000 | 10 | 2,5% | Nieuw |
Overige gemeentelijke risico's | |||||||
Bedrijfsvoering | |||||||
Voor het opvangen van resultaten in de Bedrijfsvoering is de BR Bedrijfsvoering ingericht. Met deze BR moeten resultaten op De Connectie, frictiekosten als gevolg van afbouw formatie overheadafdelingen en andere incidentele afwijkingen op personeel worden opgevangen. Het risico bestaat dat de BR op termijn niet voldoende is c.q. wordt gevoed vanuit te verwachten voordelen van De Connectie. | |||||||
3 | 5 | € 5.000.000 | 15 | 8,9% | Ongewijzigd | ||
De Connectie | |||||||
De begroting van de BVO De Connectie kent een aantal onzekerheden dat een risico vormt: | |||||||
4 | 5 | € 2.200.000 | 20 | 3,7% | Gewijzigd (-) | ||
Overhead-dekking | |||||||
Minder overhead-dekking als gevolg van marktconforme tarieven voor verzelfstandigde onderdelen en derden. | |||||||
4 | 5 | € 2.000.000 | 20 | 3,3% | Ongewijzigd | ||
Reorganisatie wachtgeld | |||||||
Van medewerkers die als gevolg van (kleine) reorganisaties worden ontslagen wordt het bedrag dat verwacht wordt aan ww/bw uitkeringen toegevoegd aan een voorziening personele verplichtingen. Hierbij wordt rekening gehouden met verwachte kans op een andere baan. De opgebouwde rechten van deze medewerkers kunnen hoger zijn. Voor het verschil is een risico opgenomen. | |||||||
2 | 5 | € 6.000.000 | 10 | 2,5% | Ongewijzigd |
Risico's grondexploitatie | |||||||
Grondexploitatie | |||||||
Grondexploitatieprojecten | € 2.680.000 | ||||||
Grondexploitatieprojecten in voorbereiding | € 1.600.000 | ||||||
Totaal | € 4.280.000 | ||||||
Grote projecten niet zijnde grondexploitatie | € 600.000 | ||||||
Totaal benodigde weerstandscapaciteit grondexploitatie | € 4.880.000 | Gewijzigd (-) | |||||
Risico's sociale pijler | |||||||
Volumegroei zorgdomein 2019 | |||||||
Op dit moment is het moeilijk een betrouwbare prognose voor de ontwikkeling van de volume-ontwikkeling van het zorgdomein te geven. Het is niet logisch te veronderstellen dat het volume zich exact ontwikkelt zoals in 2018. Maar evenmin is het logisch te veronderstellen dat deze (significant) gaat dalen. Ook zijn de beelden van de verschillende gemeenten in het land verschillend. Vanuit bepaalde steden zijn er hoopgevende beelden en lijkt er daar sprake van een daling van de zorgvraag. Vanuit andere steden zijn de beelden minder positief en wordt rekening gehouden met een verdere stijging van de zorgvraag. Beide ontwikkelingen staan haaks op elkaar. | |||||||
5 | 5 | € 4.000.000 | 25 | 11,5% | Nieuw | ||
Sociaal domein - Maatregelen | |||||||
Er zijn maatregelen in voorbereiding om de oplopende kosten van zorg te beperken en terug te dringen. Deze maatregelen en de implementatie daarvan gaat als vanzelfsprekend gepaard met een bepaalde mate van onzekerheid. | |||||||
5 | 5 | € 1.500.000 | 25 | 3,2% | Nieuw | ||
Alleenstaande minderjarige asielzoekers (Ama's) | |||||||
Arnhem heeft een relatief groot aantal alleenstaande minderjarige asielzoekers die hier verblijven. Tot het 18e jaar vallen deze jongeren onder de zorg en verantwoordelijkheid van het landelijke Nidos; daarna niet meer. | |||||||
5 | 3 | € 300.000 | 15 | 0,9% | Gewijzigd (+) | ||
Beschermingsbewind | |||||||
In de MJPB 2018-2021 zijn de aannames van de businesscase Beschermingsbewind/BooM herijkt op basis van ervaring die is opgedaan, van het aanbestedingstraject BooM en de Arnhemse trend (afnemende toename) van aantal inwoners in beschermingsbewind. De aannames zijn in de MJPB 2019-2022 ongewijzigd gebleven. Bijzondere bijstand voor beschermingsbewind is een openeinderegeling. Het risico blijft bestaan dat de aantallen inwoners in beschermingsbewind voor wie bijzondere bijstand wordt verstrekt, hoger zijn dan verwacht. Voor het maximaal risico is met 10% van het budget Beschermingsbewind/BooM gerekend. | |||||||
5 | 3 | € 400.000 | 15 | 0,6% | Ongewijzigd |
De belangrijke stijgers en dalers met een risicoscore van 15 en hoger ten opzichte van de vorige stand bij de Turap-2 2018 zijn:
Externe risico's:
Gewijzigd risico (+):
- Verdeelmodel Beschermd Wonen/ Maatschappelijke Opvang/ Begeleiding/ Jeugd
(het financieel gevolg is fors omhoog bijgesteld)
Fysieke Pijler:
Nieuwe risico (+):
- Conflicterende functies Nieuwe Haven
Gewijzigd risico (-):
- Locatie K7' Arnhem Centraal
(kans is naar beneden bijgesteld)
Economie en Werk:
Vervallen risico (-):
- BUIG eigen risico vangnetregeling
(dit risico is vervallen i.v.m. een overlap met het nieuwe risico Bijstellingen budget Rijk)
Nieuwe risico's (+):
- BUIG Bijstellingen budget rijk
(In dit nieuwe risico is het effect van negatieve budgetbijstellingen op de prognose voor Arnhem opgenomen)
- Organisatieontwikkeling Werk & Inkomen
Overige gemeentelijke risico's:
Gewijzigd risico (-):
- De Connectie
(het financieel gevolg is naar beneden bijgesteld)
Grondexploitatie risico's:
Gewijzigd (-):
De risico’s van de grondexploitatieprojecten worden, binnen bandbreedtes op basis van parameters, gekwantificeerd in een eigen simulatie voor de grondexploitatie tot één totaal benodigde weerstandscapaciteit voor de grondexploitatie. Het risico van de grondexploitatie is op basis van een zekerheidspercentage van 90% ingeschat op € 4,3 miljoen. Dit is een afname van € 1,8 miljoen. ten opzichte van vorig jaar en komt doordat de totale volumes aan investeringen en nog te realiseren opbrengsten verder is afgenomen.
Voor een uitgebreidere omschrijving en verklaring van de risico’s, de financiële positie, de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit en scenario’s van het grondbedrijf wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.
Sociale pijler:
Vervallen risico's (-):
- BR Noodfonds
- Taakstelling Rijnstad
(op te lossen binnen de ruimte van de vermogensfeer van Rijnstad)
Nieuwe risico's (+):
- Volumegroei zorgdomein
- Sociaal domein - bezuinigingsmaatregelen
Risico's zonder geldgevolg
In het risicoprofiel zijn 30 risico's zonder geldgevolg opgenomen. Deze risico's worden in het risicoprofiel meegenomen met een risicoscore 0. In het risicoprofiel zijn de volgende nieuwe risico's zonder geldgevolg opgenomen:
Het volgende risico heeft betrekking op het programma Participatie:
- Participatiebudget
Het participatiebudget staat onder druk. Er is geen ruimte voor extra zaken. De participatiemiddelen zijn onder andere nodig om de ambitie in de begroting op het gebied van werk te realiseren. Het risico is dat niet op het juiste moment geld beschikbaar is om te zetten.
Daarnaast heeft het rijk de gemeenten verplicht om een faciliteit beschut werk aan te bieden. Arnhem voert deze wet uit, echter er is voor gekozen om hier niet actief op in te zetten (we hebben een alternatief: activerend werk). Het risico is dat Arnhem meer toekenningen beschut werk ontvangt en/of dat de keuze wordt gemaakt om actief in te zetten op beschut werk. Hiervoor is momenteel geen ruimte binnen het participatiebudget.
De volgende risico's hebben betrekking op het Zorgdomein:
- Verblijfscomponent Beschermd wonen bij PGB
Vanaf 2020 zullen wij als gemeente Arnhem PGB beschermd wonen met verblijfscomponent gaan aanbieden. Een aanzuigende werking van aanbieders wordt verwacht met extra risico op fraude. Tevens beïnvloedt dit de ontwikkeling naar scheiden wonen en zorg, ingezet met het plan Beschermd Thuis.
- Tarieven jeugdbescherming
De tarieven Jeugdbescherming zijn blijkens een onderzoek uitgevoerd door Bureau Berenschot onvoldoende. De tarieven liggen momenteel nog vast, maar worden medio 2020 opnieuw aanbesteed. Dit onderzoek zal mogelijk aanleiding geven de tarieven te herzien, wat leidt tot een mogelijke kostenstijging Jeugdbescherming.
Het volgende risico heeft betrekking op het programma Cultuur:
- Lauwersgrachtalliantie
Mogelijk extra kosten onderhoud om de Schouwburg langer in de lucht te houden zolang nog niet is gebouwd.
Het volgende risico heeft betrekking op het programma Wonen en Ruimte:
- Risico op hogere onderhoudskosten a.g.v. extreme weersomstandigheden
Door extreme weersomstandigheden kan schade ontstaan aan de openbare ruimte. Hierbij valt te denken aan schade aan openbaar groen en andere zaken in de openbare ruimte door extreme droogte, schade aan wegen door zware regenval. Het cluster openbare ruimte werkt aan een klimaat adoptatieplan om de verwachte effecten en mogelijke beheersmaatregelen in beeld te brengen. Echter kan niet worden uitgesloten dat schade door extreem weer niet binnen het budget opgevangen kan worden.