JAARSTUKKEN 2018

Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Weerstandsvermogen en risicoprofiel

Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van risico's op te vangen, zonder dat het beleid of de uitvoering daarvan in gevaar komt. Het weerstandsvermogen is de verhouding (ratio) tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een weerstandsfactor waarbij een bandbreedte wordt gehanteerd tussen de 1 en 1,4. De factor wordt berekend door de beschikbare weerstandscapaciteit te delen door de gewenste weerstandscapaciteit bij een zekerheidspercentage van 90%. Onderstaande tabel laat zien dat de gemeente bij de opmaak van het jaarverslag 2018 op een factor van 1,4 uitkomt. Een doorkijk naar Turap-1 2019 op basis van de reeds voorziene effecten op de algemene reserve (bijvoorbeeld de onttrekking van € 10,4 miljoen ter dekking tekort sociaal domein in 2019 conform raadsbrief van 11 december) geeft het inzicht dat de gemeente in 2019 over onvoldoende weerstandsvermogen beschikt. De weerstandsfactor komt dan namelijk uit op 0,9. In de Perspectiefnota en de MJPB 2020-2023 zullen op basis van de meerjarige ontwikkeling van het weerstandsvermogen voorstellen worden gedaan voor het op peil brengen hiervan.

Risicoprofiel
Het risicoprofiel in dit jaarverslag omvat 84 risico's. Er zijn 54 financiële risico's die in aanmerking komen voor het reserveren van weerstandsvermogen. Zeventien risico's hebben een risicoscore van 15 of hoger en/of een invloedpercentage van minimaal 2%.
Belangrijk aandachtspunt bij het risicoprofiel is dat dit zo goed mogelijk per risico wordt ingeschat. Vervolgens wordt door middel van statische berekeningen nagegaan welke mogelijke financiële gevolgen het risicoprofiel voor onze gemeente in totaliteit kan hebben. Dit blijft een belangrijk hulpmiddel, maar zoals eerder al bij de toelichting op de uitkomsten van het onderzoek naar de spelregels weerstandvermogen is aangegeven, hebben dergelijke berekeningen ook beperkingen. Het is geen exacte wetenschap zo is in het verleden gebleken.
Bovendien is een belangrijke kanttekening bij de risico’s die nu geïnventariseerd zijn, dat de inschatting van de risico’s niet plaatsvindt in een statische, als het ware bevroren situatie. De actualiteit leidt weer tot nieuwe- en of gewijzigde risico’s. Om die reden wordt de vinger steeds aan de pols gehouden en wordt de raad zowel bij de MJPB als bij het Jaarverslag geïnformeerd over de ontwikkelingen in het gemeentelijk risicoprofiel.
In het risicoprofiel zijn 30 risico's zonder geldgevolg (risicoscore 0) opgenomen. Bij deze risico's, trends en ontwikkelingen is nog niet duidelijk of en in welke mate ze zich zouden kunnen voordoen, of bij deze risico's is de netto risicoscore na beheersmaatregel 0.
In onderstaande risicokaart zijn de risico's weergegeven. Hoe donkerder blauw de kleur, hoe hoger de prioriteit voor de aanpak van het risico.  

Hieronder worden de belangrijkste 17 risico's gepresenteerd en toegelicht. Er wordt een onderverdeling gemaakt naar:

  • externe risico's;
  • risico's fysieke pijler;
  • risico's pijler economie en werk;
  • overige gemeentelijke risico's;
  • risico's grondbedrijf;
  • risico's sociale pijler.

De belangrijke stijgers en dalers met een risicoscore van 15 en hoger ten opzichte van de vorige stand bij de Turap-2 2018 zijn:

Externe risico's:
Gewijzigd risico (+):

  • Verdeelmodel Beschermd Wonen/ Maatschappelijke Opvang/ Begeleiding/ Jeugd  

(het financieel gevolg is fors omhoog bijgesteld)

Fysieke Pijler:
Nieuwe risico (+):

  • Conflicterende functies Nieuwe Haven

Gewijzigd risico (-):

  • Locatie K7' Arnhem Centraal

(kans is naar beneden bijgesteld)

Economie en Werk:
Vervallen risico (-):

  • BUIG eigen risico vangnetregeling

(dit risico is vervallen i.v.m. een overlap met het nieuwe risico Bijstellingen budget Rijk)

Nieuwe risico's (+):

  • BUIG Bijstellingen budget rijk

(In dit nieuwe risico is het effect van negatieve budgetbijstellingen op de prognose voor Arnhem opgenomen)

  • Organisatieontwikkeling Werk & Inkomen

Overige gemeentelijke risico's:
Gewijzigd risico (-):

  • De Connectie

(het financieel gevolg is naar beneden bijgesteld)

Grondexploitatie risico's:
Gewijzigd (-):
De risico’s van de grondexploitatieprojecten  worden, binnen bandbreedtes op basis van parameters,  gekwantificeerd in een eigen simulatie voor de grondexploitatie tot één totaal benodigde weerstandscapaciteit voor de grondexploitatie. Het risico van de grondexploitatie is op basis van een zekerheidspercentage van 90% ingeschat op € 4,3 miljoen. Dit is een afname van € 1,8 miljoen. ten opzichte van vorig jaar en komt doordat de totale volumes aan investeringen en nog te realiseren opbrengsten verder is afgenomen.
Voor een uitgebreidere omschrijving en verklaring van de risico’s, de financiële positie, de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit en scenario’s van het grondbedrijf wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.

Sociale pijler:
Vervallen risico's (-):

  • BR Noodfonds  
  • Taakstelling Rijnstad

(op te lossen binnen de ruimte van de vermogensfeer van Rijnstad)

Nieuwe risico's (+):

  • Volumegroei zorgdomein
  • Sociaal domein - bezuinigingsmaatregelen

Risico's zonder geldgevolg
In het risicoprofiel zijn 30 risico's zonder geldgevolg opgenomen. Deze risico's worden in het risicoprofiel meegenomen met een risicoscore 0. In het risicoprofiel zijn de volgende nieuwe risico's zonder geldgevolg opgenomen:
Het volgende risico heeft betrekking op het programma Participatie:

  • Participatiebudget

Het participatiebudget staat onder druk. Er is geen ruimte voor extra zaken. De participatiemiddelen zijn onder andere nodig om de ambitie in de begroting op het gebied van werk te realiseren. Het risico is dat niet op het juiste moment geld beschikbaar is om te zetten.
Daarnaast heeft het rijk de gemeenten verplicht om een faciliteit beschut werk aan te bieden. Arnhem voert deze wet uit, echter er is voor gekozen om hier niet actief op in te zetten (we hebben een alternatief: activerend werk). Het risico is dat Arnhem meer toekenningen beschut werk ontvangt en/of dat de keuze wordt gemaakt om actief in te zetten op beschut werk. Hiervoor is momenteel geen ruimte binnen het participatiebudget.

De volgende risico's hebben betrekking op het Zorgdomein:

  • Verblijfscomponent Beschermd wonen bij PGB

Vanaf 2020 zullen wij als gemeente Arnhem PGB beschermd wonen met verblijfscomponent gaan aanbieden. Een aanzuigende werking van aanbieders wordt verwacht met extra risico op fraude. Tevens beïnvloedt dit de ontwikkeling naar scheiden wonen en zorg, ingezet met het plan Beschermd Thuis.

  • Tarieven jeugdbescherming

De tarieven Jeugdbescherming zijn blijkens een onderzoek uitgevoerd door Bureau Berenschot onvoldoende. De tarieven liggen momenteel nog vast, maar worden medio 2020 opnieuw aanbesteed. Dit onderzoek zal mogelijk aanleiding geven de tarieven te herzien, wat leidt tot een mogelijke kostenstijging Jeugdbescherming.

Het volgende risico heeft betrekking op het programma Cultuur:

  • Lauwersgrachtalliantie

Mogelijk extra kosten onderhoud om de Schouwburg langer in de lucht te houden zolang nog niet is gebouwd.

Het volgende risico heeft betrekking op het programma Wonen en Ruimte:

  • Risico op hogere onderhoudskosten a.g.v. extreme weersomstandigheden     

Door extreme weersomstandigheden kan schade ontstaan aan de openbare ruimte. Hierbij valt te denken aan schade aan openbaar groen en andere zaken in de openbare ruimte door extreme droogte, schade aan wegen door zware regenval. Het cluster openbare ruimte werkt aan een klimaat adoptatieplan om de verwachte effecten en mogelijke beheersmaatregelen in beeld te brengen. Echter kan niet worden uitgesloten dat schade door extreem weer niet binnen het budget opgevangen kan worden.