JAARSTUKKEN 2018

Integriteit

Ambtenaren

Actuele kaders
Ambtenarenwet
In de wet is de verplichting tot het voeren en handhaven van integriteitsbeleid opgenomen. Het college moet een integriteitsbeleid voeren dat is gericht op het bevorderen van goed ambtelijk handelen en dat in ieder geval aandacht besteedt aan het bevorderen van integriteitsbewustzijn en aan het voorkomen van misbruik van bevoegdheden, belangenverstrengeling en discriminatie.

Gedragscode voor ambtenaren bij de gemeente Arnhem
In deze gedragscode zijn de voorwaarden voor goed ambtelijk handelen opgenomen.

Arbeidsvoorwaarden gemeente Arnhem
In de arbeidsvoorwaarden is de basis voor de regeling 'Melding vermoeden misstand' (artikel 15:2 “Klokkenluiders”) vastgelegd.

Wet Huis voor Klokkenluiders
Deze wet is ingegaan op 1 juli 2016 en geldt voor werkgevers en werknemers (inclusief externen, vrijwilligers, flexwerkers en stagiairs). De wet regelt de mogelijkheden en bescherming van hen die een misstand met een maatschappelijk belang willen melden.

Terugblik 2018
Ambtseed/belofte
Voor de ceremonie bij het afleggen van de ambtseed/ belofte is gekozen voor een mix van plechtigheid in vorm, serieusheid op de inhoud en luchtigheid in de uitvoering. Binnen de muren van de Schepenzaal van het Duivelshuis, en in aanwezigheid van burgemeester en gemeentesecretaris.
In een ceremonie van twee uur worden medewerkers door een programma geleid.

Naleven van de gedragscode
In het verslagjaar 2018 is sprake geweest van één melding die betrekking had op het vermoeden van een misstand. Er is geen disciplinaire maatregel opgelegd.

Onderzoeksprotocol
Als een serieuze melding van een integriteitsschending wordt gedaan is het van groot belang dit zorgvuldig en via een transparante procedure te onderzoeken. Hiervoor is in 2018 een nieuw onderzoeksprotocol vastgesteld.

Vertrouwenspersoon ambtelijke integriteit/melding misstanden
Medewerkers kunnen -indien gewenst anoniem- integriteitsschendingen of vermoedens daarvan melden. De gemeente hanteert een onderzoeksprotocol dat in werking treedt bij melding of constatering van niet integer gedrag van een medewerker, alsmede een richtlijn aanhouding en inbeslagname. De vertrouwenspersoon Integriteit heeft in 2018 een aantal gesprekken gevoerd naar aanleiding van concrete vragen van een medewerker over integriteit. In deze gevallen bleek het uiteindelijk niet te gaan om een integriteitsschending. Het is echter een goede zaak dat deze vragen en signalen over mogelijke integriteitsschendingen gesteld worden en in vertrouwelijkheid besproken worden. De vertrouwenspersoon heeft ook een voorlichtende rol over integriteit.

Werkgroep Ambtelijke integriteit
Er is een werkgroep 'ambtelijke integriteit' bestaande uit onder andere vertegenwoordigers vanuit P&O, informatiebeveiliging en juridische control. Deze werkgroep beziet incidenten vanuit een brede blik en bespreekt of, en zo ja, welke actie nodig is in een bepaald geval. De werkgroep heeft een adviserende rol naar de gemeentesecretaris.

Bewustwording
In 2017 is gestart met een gemeentebrede campagne ('Safe & Sound') om het 'beveiligingsbewustzijn' van de medewerkers te vergroten. Dit is in 2018 voortgezet. Daarbij worden informatieveiligheid-, privacy- en integriteitsissues aangesneden. Deze campagne, waaraan ook partners kunnen deelnemen, is van belang om de gedeelde normen en waarden binnen de gemeentelijke organisatie meer kenbaar te maken.

Verder worden ook andere initiatieven ontplooid. Binnen het cluster Werk en Inkomen vond onder andere een grote bijeenkomst over privacy plaats. Sinds 2018 is gestart met een aantal bijeenkomsten over staats- en bestuursrecht, waarbij het thema integriteit ook een rol speelt.

In 2018 heeft een vertegenwoordiging van de werkgroep ambtelijke integriteit elk managementteam van de clusters bezocht. Het doel was bekendheid te geven aan de werkzaamheden van de werkgroep Ambtelijke Integriteit en de bewustwording rond het belang van integriteit verder te vergroten. Verder heeft de werkgroep in de managementteams een brief over dit onderwerp besproken, die aan alle medewerkers is gestuurd namens de gemeentesecretaris. Deze brief heeft als doel verdere bewustwording ten aanzien van dit onderwerp. Aan leidinggevenden is gevraagd dit verder onder de aandacht te brengen toegespitst op de specifieke werksituaties.

Vooruitblik 2019
Noodzaak tot actualisatie
In 2018 is een start gemaakt met het actualiseren van de huidige beleid en regelingen op het gebied van integriteit. Er is onder andere een nieuw onderzoeksprotocol vastgesteld. Het is om een aantal redenen van belang om het huidige beleid en regelingen op het gebied van integriteit tegen het licht te houden en daar waar nodig te actualiseren.  

Op 1 januari 2020 treedt de Wnra (Wet normalisering rechtspositie ambtenaren) in werking. Ook de bestaande (lokale) regelingen moeten Wnra-proof worden gemaakt en worden ondergebracht in het personeelshandboek. Aangezien met de Wnra het private arbeidsrecht vanaf 1-1-2020 zal gelden voor het gemeentelijk personeel, moeten onder andere P&O-adviseurs en -juristen worden opgeleid.

Actualisatie van het integriteitsbeleid is daarnaast essentieel, omdat de organisatie meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van de ambtenaren is gaan vragen ('eigenaarschap'), om te doen wat nodig is in een specifiek geval, en niet te schuilen achter bureaucratische uitvoeringsregels (geen 'afvinkgedrag' meer, maar van geval tot geval een individuele afweging maken). Werken in een meer regelluwe omgeving vraagt van de ambtenaren een hoge mate van professionaliteit en zelfstandigheid, en de vaardigheid om verantwoording af te kunnen leggen over de keuze die gemaakt is in een bepaald concreet geval.

In 2019 wordt verder gegaan met de actualisatie.

Integriteit: structuur en cultuur bepalen samen het succes
Het gehalte van integriteit in een organisatie wordt bepaald door een samenwerking van maatregelen op structuur- en op cultuurniveau.

Bij structuur ('hard controls') gaat het om wetten, verplichte procedures en protocollen die gedrag van medewerkers sturen om integriteitsschendingen te voorkomen. Hierbij kan gedacht worden aan de inrichting van het financiële systeem ('vier ogen-principe') dat fraude zoveel als mogelijk uitsluit, het afsluiten van kasten met persoonsgevoelige informatie, een overlegvorm waarin tegenspraak georganiseerd is, autorisatie via digitale toegangsrechten, of de begrenzing van bevoegdheden in een mandaatbesluit.
Cultuurmaatregelen ('soft controls') richten zich op de kennis, overtuiging en beleving van de medewerkers. Het moet de gewenste collectieve organisatienormen en -waarden aan elke ambtenaar overbrengen. Hier gaat het in de eerste plaats om het genoemde integriteitsbewustzijn: hoe wordt hier gewerkt en waarom.
Voorbeelden van cultuurmaatregelen zijn de gedragscode, een introductieprogramma met daaraan gekoppeld de ambtseed voor nieuwe ambtenaren, kennisbijeenkomsten, besprekingen in werkoverleggen, intervisie, of een medewerkersonderzoek. Het gaat om bewustwording, communicatie en dialoog.